Tổng quan về Cỏ Tranh
Cỏ tranh là loài cỏ thân thảo, sống dai, phân bố rộng rãi ở Việt Nam. Bộ phận dùng làm thuốc là rễ, gọi là bạch mao căn, được thu hái vào mùa thu hoặc xuân.
Thành phần hóa học
Rễ cỏ tranh chứa các hoạt chất như cylindol, imperanen, sesquiterpene, lignan, axit hữu cơ và khoáng chất. Những hợp chất này góp phần vào các tác dụng dược lý của cỏ tranh.
Công dụng và bài thuốc
Theo y học cổ truyền, cỏ tranh có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng lợi tiểu, giải độc, cầm máu. Nó được sử dụng trong các bài thuốc sau:
Lợi tiểu:
– Kết hợp với râu ngô, xa tiền và hoa cúc để điều trị chứng tiểu khó, nước tiểu vàng sẫm.
– Sắc chung với rau má, lá sen cạn, râu ngô và diếp cá để lợi tiểu.
Giải độc, mát gan:
– Ninh nhừ với thịt heo nạc để giải độc, mát gan.
– Nấu nước uống thay nước lọc để giải độc.
Viêm thận cấp:
– Sắc nước rễ cỏ tranh khô để hỗ trợ điều trị viêm thận cấp.
– Kết hợp với cam thảo nam, kim ngân hoa, hoàng đằng, đậu đen và mã đề để điều trị viêm đường tiết niệu.
Ho kéo dài do phế hư:
– Sắc nước bạch mao căn với gừng, rễ cây xương sông, tang bạch bì, cát cánh, bán hạ chế, trần bì và cam thảo để điều trị ho kéo dài do phế hư.
Vàng da, nước tiểu vàng do can khí uất kết:
– Sắc nước rễ cỏ tranh khô với đinh lăng, nam hoàng bá, nhân trần, bạch thược, xa tiền, củ đợi, chi tử, đan bì và chỉ xác để điều trị vàng da, nước tiểu vàng do can khí uất kết.
Sốt xuất huyết:
– Sắc nước rễ cỏ tranh khô với cỏ mực, rau má, đậu đen sao thơm, tang diệp, kinh giới và cam thảo để điều trị sốt xuất huyết.
Ho ra máu, đờm lẫn máu do phế nhiệt:
– Sắc nước cỏ mực, rau má, bạch mao căn, sinh địa và ngân hoa để điều trị ho ra máu, đờm lẫn máu do phế nhiệt.
Khô họng, miệng khô do tân dịch hao tổn:
– Sắc nước cát cánh, rễ cỏ tranh, đinh lăng, hoài sơn, sa sâm, khởi tử, mạch môn, cam thảo, sơn thù, trạch tả và đan bì để điều trị khô họng, miệng khô do tân dịch hao tổn.
Chảy máu tiêu hóa:
– Sắc nước củ gừng nướng cháy, bạch mao căn, trắc bách diệp, thục địa và a giao để điều trị chảy máu tiêu hóa.
Sỏi thận:
– Sắc nước rễ cỏ tranh khô, mã đề, đinh lăng, cối xay, mộc thông và kim tiền thảo để điều trị sỏi thận.
Chảy máu cam:
– Sắc nước bạch mao căn và chi tử để điều trị chảy máu cam.
– Nấu nước sinh mao căn uống hằng ngày để phòng ngừa chảy máu cam.
Hen suyễn:
– Nấu nước rễ cỏ tranh tươi để hỗ trợ điều trị hen suyễn.
Lưu ý khi sử dụng
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cỏ tranh.
- Không sử dụng cho người thể chất hàn hoặc hư hỏa, người suy nhược cơ thể, người dị ứng với cỏ tranh.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú không nên sử dụng cỏ tranh.
- Có thể tương tác với một số loại thuốc khác.
- Tác dụng phụ hiếm gặp như đau bụng, nôn mửa.
Kết luận
Cỏ tranh là một vị thuốc dân gian đa năng với nhiều công dụng hữu ích. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách và thận trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
