Tổng quan về dược liệu cát cánh
Cát cánh là rễ khô của cây cát cánh, một loại cỏ nhỏ mọc lâu năm. Cây có hoa hình chuông màu lam tím hoặc trắng, mọc riêng lẻ thành bông thưa ở kẽ lá gần ngọn. Rễ cát cánh thường được thu hoạch vào cuối mùa thu, đầu mùa đông, sau khi đào loại bỏ thân, lá, rễ con và rửa sạch.
Thành phần hóa học
Các thành phần chủ yếu trong cát cánh bao gồm:
- Các platycodin A, C, D, D2
- Các polygalacin D, D2
- Các sapogenin gồm platycodigenin và axit polygalacic
- Phytosterol
- Tanin
Tác dụng, công dụng
Công dụng theo y học cổ truyền:
Theo y học cổ truyền, cát cánh có vị hơi ngọt sau đó đắng, hơi cay, tính bình, có tác dụng thông khí phế, tiêu đờm, làm cho mủ độc vỡ ra ngoài.
Công dụng theo y học hiện đại:
- Tiêu đờm, giảm ho: Kikyosapogenin trong cát cánh có tác dụng phá huyết, tiêu đờm và long đờm.
- Giảm đau, hạ sốt, trấn tĩnh: Cát cánh có tác dụng giảm đau, làm trấn tĩnh, hạ nhiệt và khử đờm.
- Giãn mạch máu, hạ đường huyết: Cát cánh có tác dụng làm giãn các mạch máu nhỏ, làm hạ đường huyết.
- Chống viêm, chống loét: Cát cánh có tác dụng chống viêm và chống loét.
Các công dụng cụ thể:
- Chữa ho có đờm hôi tanh, viêm đau họng, khản tiếng
- Điều trị hen suyễn, tức ngực, khó thở
- Hỗ trợ điều trị nhọt ở phổi, kiết lỵ
- Điều trị một số bệnh ngoài da
- Phối hợp với các vị thuốc khác để điều trị viêm ruột thừa
Liều dùng
Liều dùng của cát cánh có thể khác nhau tùy vào đối tượng sử dụng và mục đích điều trị. Liều lượng thông thường của cát cánh là 3–12g, dưới dạng thuốc sắc.
Một số bài thuốc có cát cánh
Bài thuốc chữa ho, tiêu đờm:
- Cát cánh 4g, cam thảo 8g. Thêm 600ml nước sắc còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.
- Cát cánh, bạc hà, mộc thông, cây bươm bướm, chiêu liêu, mỗi vị 6g. Sắc lấy nước uống.
Bài thuốc chữa miệng hôi, cam răng:
- Cát cánh, hồi hương lấy bằng nhau rồi tán nhỏ, trộn đều, chấm vào nơi cam răng đã rửa sạch.
Lưu ý khi sử dụng
- Không dùng cát cánh dưới dạng thuốc tiêm và những người âm hư mà bị ho lâu ngày, có chiều hướng ho ra máu.
- Thận trọng khi dùng cát cánh cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
- Cát cánh có thể gây ra tương tác với một số thuốc hay sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
